Liệu giáo dục Việt Nam đã đi đúng hướng hay chưa ?
Một câu hỏi khó cho Bộ Giáo dục
Một câu hỏi khó cho Bộ Giáo dục
ĐỔI MỚI CĂN BẢN
VÀ TOÀN DIỆN GIÁO DỤC
TS. Huỳnh Công Minh
Giáo dục Việt
Nam, tại sao phải đổi mới căn bản và toàn diện? Xã hội đã có những
thay đổi về cơ chế hoạt động, về hệ thống giá trị và, về nhu cầu cuộc sống;tâm
sinh lý lứa tuổi học sinh và tâm lý xã hội đã có những đổi thay; điều kiện hoạt
động của xã hội và của từng gia đình thay đổi, khoa học kỹ thuật phát triển, công nghệ thông tin được sử dụng
rộng khắp trong từng lãnh vực cuộc sống con người… Nên chúng ta không thể tiếp
tục sử dụng nội dung chương trình, phương pháp dạy học, cơ chế tổ chức quản lý,
phương thức đánh giá của nhà
trường theo quan niệm giáo dục và hệ thống chuẩn mực của hàng trăm năm trước.
Công cuộc đổi mới
giáo dục nước ta đã và đang diễn ra
từ ngày đất nước đổi mới, chủ trương đổi mới căn bản và toàn diện lần này có gì
khác hơn? Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII về giáo dục
và công nghệ đã đưa chủ trương đổi mới giáo dục và đào tạo vào cuộc sống; Nghị
quyết 40/2000/QĐ10 của Quốc hội khóa X, nhà trường đã đổi mới nội dung chương
trình giáo dục phổ thông; cùng nhiều chủ trương chính sách khác đã góp phần đổi
mới nhà trường theo nhu cầu xã hội. Nhưng sự nổ lực của nhà trường trong thời
gian qua vẫn còn những giới hạn so với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời
kỳ hội nhập quốc tế. Cần thiết phải thực hiện công cuộc đổi mới căn bản, toàn
diện để góp phần nâng cao hiệu quả đổi mới, đáp ứng yêu cầu phát triển của
ngành một cách căn cơ và bền vững.
Đổi mới toàn diện
giáo dục hiện nay cần tập trung vào những nội dung gì? Thực tế cuộc sống đòi hỏi phải đổi mới
toàn diện, đồng thời và đồng bộ trên tất cả các yếu tố cấu thành của hoạt động
giáo dục từ mục tiêu giáo dục, nội dung chương trình đến phương pháp dạy học,
cơ chế tổ chức quản lý và phương thức đánh giá.
-
Mục
tiêu giáo dục phải đổi mới mạnh mẽ từ con người khoa bảng thành con người thực
tế; từ mục tiêu nhồi nhét kiến thức hàn lâm
chuyển thành năng lực làm chủ cuộc
sống; từ cơ chế độc quyền với từng hoạt động đơn lẻ chuyển sang phục vụ xã hội
đa dạng, cạnh tranh với tinh thần hợp tác, thân thiện.
-
Nội
dung chương trình phải đổi mới từ phân hóa theo môn học thành tích hợp theo mục
tiêu đào tạo; giảm lý thuyết từ chương, tăng cường thực tế; đổi mới mạnh mẽ từ
nhà trường khép kín, gò bó sang giáo dục xã hội, mở rộng cửa trường đưa nhà trường thâm nhập vào cuộc sống.
-
Phương
pháp dạy học phải đổi mới từ dạy số đông sang dạy cá thể, dạy cách học; đổi mới
từ dạy áp đặt một chiều của người dạy sang tương tác đa chiều của người học với
thầy cô, bạn bè, sách vở, trong gia đình và ngoài xã hội; không dừng lại ở lý
thuyết, minh họa mà vươn tới hoạt động thực hành, trải nghiệm, làm sinh động và
hiệu quả hơn nội dung giáo dục để đạt yêu cầu mục tiêu giáo dục tốt nhất; làm
cho học sinh thích thú, chủ động và tích cực tự tìm tòi học tập, nâng cao năng
lực tự học, học suốt đời, học ở mọi lúc mọi nơi.
-
Đánh
giá quá trình dạy học vừa mang tính công nhận nhưng quan trọng hơn còn có tác dụng
định hướng giáo dục rất hữu hiệu – “Thi cử thế nào, thầy và trò dạy và học như
thế ấy!” Phải đổi mới mạnh mẽ hoạt động đánh giá, coi trọng đánh giá của giáo
viên ngay trong quá trình dạy học, đây là hoạt động chủ yếu thay vì tập trung
thi cử cuối khóa nặng nề, đối phó, hình thức, thiếu thực chất thoát ly mục tiêu
đào tạo. Phải tạo điều kiện cho người học tự đánh giá để tự hoàn thiện mình, phải
phối hợp với phụ huynh đánh giá học sinh để tạo sự thống nhất hệ thống giá trị
giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
-
Cơ
chế tổ chức quản lý, phải đổi mới mạnh mẽ từ quan liêu bao cấp sang cơ chế tự
chủ nhà trường, không chờ đợi, ỷ lại vào cấp trên mà phải tạo điều kiện cho từng
giáo viên sáng tạo, tự giác chấp hành luật pháp, thực hiện quy chế với ý thức tổ
chức kỷ luật cao, đồng thời chủ động thể hiện từng động tác giáo dục phù hợp và
hiệu quả với từng học sinh trong quá trình dạy học như những nhà giáo dục thực
thụ.
-
Thiết
chế tổ chức nhà trường phải đổi mới phù hợp với quan điểm đổi mới, giảm sỉ số
trong lớp từ 35, 45 học sinh xuống còn 20, 30 học sinh; học sinh học tập và hoạt
động cả ngày trong trường (2 buổi/ngày); giáo viên phải có chế độ làm việc cả
ngày (8 giờ) theo đúng quy trình lao động của ngành nghề, nghiên cứu tài liệu,
tiếp cận học sinh, nắm chắc tâm sinh lý lứa tuổi, hoàn cảnh, soạn bài, giảng
bài, ra bài tập kiểm tra, chấm bài, chữa bài, đánh giá nhận xét từng học sinh
chu đáo, đúng mực…thay vì chỉ đến trường theo giờ dạy, vì lao động của nhà giáo
là lao động cao cấp, phức tạp, khác với các ngành nghề lao động giản đơn.
Đổi mới căn bản giáo
dục cần tập trung vào những vấn đề gì ? Thực tế vừa qua cho thấy quá trình phát
triển của giáo dục nước ta rất tốt so với điều kiện hoạt động, cả về quy mô lẫn
chất lượng. Nhưng thực tế cũng bộc lộ rất rõ tính thiếu ổn định, thiếu căn cơ
và thiếu bền vững, đòi hỏi quá trình đổi mới toàn diện nói trên của nhà trường
phải được xác lập trên các cơ sở mang tính nền tảng là tư duy, đầu tư và tổ chức
quản lý.
-
Đất
nước đổi mới từ đại hội Đảng TW lần thứ VI, năm 1986, trước hết là đổi mới tư
duy, nhưng trong lãnh vực giáo dục, đến nay chúng ta vẫn chưa thống nhất tư tưởng
đổi mới, có quá nhiều ý kiến khác biệt nhau, trì kéo,thậm chí triệt tiêu lẫn
nhau làm chậm tiến trình đổi mới, làm giảm niềm tin và sự quyết tâm trong quá
trình vượt khó, đổi mới của đội ngũ. Triết lý giáo dục dạy làm người chưa được
thể hiện đậm nét trong nhà trường, dẫn đến không ít ý kiến cho rằng giáo dục Việt
Nam
Nên, đổi mới tư duy giáo dục là vấn đề
tiên quyết trong đổi mới căn bản giáo dục đất nước.
-
Sự
bất cập khá lớn của giáo dục nước ta hiện nay là đầu tư giáo dục. Sự bất cập
này không chỉ vì khả năng kinh tế chưa đáp ứng mà chính yếu là bất cập về công
tác kế hoạch, nếu có kế hoạch đầu tư giáo dục tốt, chúng ta sẽ khắc phục một
cách căn cơ những hệ lụy về thu chi tài chánh của nhà trường hiện đang là nỗi
ưu tư không ít của dư luận.
Phải
đổi mới mạnh mẽ theo quan điểm đầu tư giáo dục là đầu tư đủ và thực chất theo
yêu cầu mục tiêu đào tạo, đồng thời huy động nguồn đầu tư phù hợp với đặc điểm
dân cư và tinh thần hiếu học vốn có của dân tộc.
-
Với
quan điểm giáo dục là quốc sách hàng đầu, cần thiết chúng ta phải tổ chức bộ
máy quản lý, chỉ đạo và điều hành hoạt động giáo dục tương ứng. Phải phát huy
vai trò của Hội đồng quốc gia giáo dục, nơi quy tụ những nhà khoa học có uy
tín, có năng lực trên các lĩnh vực quản lý, kinh tế, văn hóa, xã hội và giáo dục
để “thiết kế” mô hình nhân lực của đất nước trong giai đoạn hiện nay và xây dựng
chương trình đào tạo, xác lập cơ cấu đầu tư, trên cơ sở ấy mà Bộ chuyên ngành sẽ
điều hành”thi công”, đảm bảo yêu cầu mục tiêu đào tạo một cách kỷ cương và hiệu
quả.
Là một nhà giáo,
có quá trình công tác trong ngành, quán triệt tinh thần NQ XI của Đảng,
thấm nhuần và tâm đắc chủ trương đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục nước
nhà. Xin có đôi lời bày tỏ, nhân dịp đầu xuân.
Tháng
01/2012
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét